Prusya Kralı IV. Friedrich Wilhelm, 1851’de bir Müslümana Hıristiyan haçı şeklindeki bir nişan vermek istediğinde sıkıntıya düşmüştü. Söz konusu Müslüman, dönemin Osmanlı Hariciye Nazırı Âli Paşa’ydı. Bu sıkıntıyı gidermek üzere de 26 Şubat 1851 tarihinde, Prusya Kızıl Kartal Nişanının varolan rütbe sistemini koruyan yeni bir türünü ihdas etti.

Bu sayede Âli Paşa’ya, Kızıl Kartal’ın tamamen değiştirilmiş bir örneği verilmişti. Bu türdeki nişanlarda Hıristiyan haçının hiçbir şekilde yer almaması için aşağıdaki sekiler seçilmişti:

Birinci Rütbe:	Göğse takılan şemse muhafaza edildi, ancak üzerindeki haç yerine, kordonla takılan yıldızın aynısı işlendi.
İkinci Rütbe:	Boyun nişanının yerine ikinci rütbe yıldızının beyaz mineli haçsız hali kullanıldı. Böylece şemsenin üzerinde beyaz mineli haç bulunmayan hali, ikinci rütbe için kullanılabildi.
Üçüncü Rütbe:	Üçüncü rütbe haçının yerine yeni tasarlanan ikinci rütbe boyun nişanının daha küçüğü altın bir halkaya takılarak kullanıldı. Nişanın göbeğinin etrafında ise altın bir çelenk yer almaktaydı.
Dördüncü Rütbe:	Daha önce kullanılan dördüncü rütbe haçının yerine, gümüş bir halkaya takılı yuvarlak şekilli bir nişan kullanıldı. Nişanın göbeğinin etrafında gümüş bir çelenk yer almaktaydı.

Az sayıdaki bazı Müslümanlara verilenlerin dışında, bu nişanlar daha çok Alman Yahudilerine verilmiştir. Ancak bunların çoğu, bu garip ve yeni şekildeki nişanı almaktan dolayı kendilerini hakarete uğramış hissettiler. Bu konuda istisna yapılması ve yeni nişanların eskileriyle değiştirilmesi için Krala ve Prusya Nişanları Dairesine birçok dilekçe verildiyse de bunların hiçbiri kabul edilmedi.

23 Ekim 1857 tarihinde, I. Wilhelm hasta ağabeyinin yerine tahta geçtiğinde bu duruma bir son verdi. Tahta geçtikten kısa bir müddet sonra çok itibarlı bir işadamından bu yönde aldığı bir dilekçeyi kabul etti.

Bu kabul edilen ilk dilekçe olduğundan, Nişan Dairesi’nden Krala müracaat edilerek bu konudaki fikirleri soruldu. 16 Şubat 1861 günü verilen cevapta, daha önce verilmiş olan emirlerin göz ardı edilmesi istendi. Meselenin daha da açık anlaşılması için I. Wilhelm, 5 Temmuz 1861 tarihinde Hıristiyan olmayan kişiler için tasarlanmış olan nişanların bundan sonra ancak Kralın özel izniyle verilebileceğine karar verdi.

Şüphesiz, Kızıl Kartal’ın bu şekli, nişanın en nadir örnekleri arasında yer almalıdır, zira çok az sayıda verilmiştir. Hossauer’ın şahsî notlarına bakılırsa,* sadece 1855 ile 1856 yılları arasında Nişan Dairesi’ne Hıristiyan olmayanlara verilen nişanlara dair aşağıdaki tebliğler yapılmıştır:

...23 Nisan 1855: Nişan Komisyonu Saray Müsteşarı Peisker vasıtasıyla Hıristiyan olmayanlara mahsus altı adet Kızıl Kartal Nişanı verilmesine karar vermiştir.

...14 Eylül 1855: Nişan Komisyonu Saray Müsteşarı Peisker vasıtasıyla iki adet birinci rütbe ve iki adet halkalı ikinci rütbe Hıristiyan olmayanlara mahsus nişanın acil olarak temin edilmesini, bunların iki tanesinde jübile numarası bulunması gerektiğini bildirmektedir. İkinci rütbeden Kızıl Kartal nişanları, 11 Eylül’de ita kılınarak 29 Eylül 1855 tarihinde Osmanlı baş tercümanı Mustafa Bey ile Hariciye Nezareti müsteşar muavini Mehmed Esad Safvet Efendi’ye yollanmıştır.

...2 Temmuz 1857: Nişan Komisyonu, Hıristiyan olmayanlara mahsus Kızıl Kartal Nişanının bir adet birinci rütbe şemsesi ile bir adet boyun nişanının hazırlanmasını talep etmiştir. Nişanların 26 Haziran tarihinde ise Berlin’deki Osmanlı sefiri Kemal Efendi’ye verilmesi kararlaştırılmış, hazırlanmaları ise 15 Temmuz 1857 gününe rastlamıştı

...14 Ağustos 1857: Nişan Komisyonu, bir an evvel teslim edilmek üzere iki adet Hıristiyan olmayanlara mahsus Kızıl Kartal Nişanı şemsesinin hazırlanmasını talep etmiştir. 11 Ağustos’ta muhtemelen Frankfurt am Main’deki saray bankeri Baron M. C. von Rothschild’e verilmesi kararlaştırılan nişanlar 22 Ağustos 1857 tarihinde hazırlanmıştı.

...17 Mayıs 1858: Nişan Komisyonu, 14 gün içinde teslim edilmek üzere altı adet Hıristiyan olmayanlara mahsus Kızıl Kartal Nişanının hazırlatılmasını talep etmiştir. Nişanlar 29 Mayıs 1858 günü telsim edilmiştir.  

Bu belgelerin arasında boyundan asılan birinci rütbe nişanının bahsinin geçmesi ilginçtir, zira aslında birinci rütbe nişanının kordona takılması gerekir.

Aşağıdaki resim ise, Hıristiyan olmayanlara mahsus nişanların çabuk terk edildiğinin ispatını oluşturmaktadır:

Resimd e g örülen kutunun üzerinde Arapça harflerle Türkçe olarak şu ibare yer almaktadır: “Dördüncü rütbe Egl Ruc (Aigle Rouge, yani Kızıl Kartal) Aclun kaymakamı Şevki Bey’e”.** Gerçekten de 5 Temmuz 1861 tarihli bir Bakanlar Kurulu kararıyla özel şekilli nişanın artık sadece özel kararla verilebileceği kararlaştırıldı. Hristiyan olmayanlara mahsus nişan da böylece son bulmuş oldu.

© A. Schulze Ising, VII/04

* Kaynak:"Militaria", Heft 6, s. 196 vd., Dr. Peter Sauerwald, "Fertigung von Orden und Ehrenzeichen in den Jahren 1855 bis 1858"

** İsa Akbaş Koleksiyonu, İstanbul. Ayrıca bkz. Edhem Eldem, İftihar ve İmtiyaz. Osmanlı Nişan ve Madalyaları Tarihi, İstanbul, 2004, s. 463.